Letnia Szkoła Tradycji – Obróbka Drewna | ZAPISY | SIERPIEŃ 2023

Letnia Szkoła Tradycji to program specjalistycznych i rozbudowanych warsztatów dla osób zainteresowanych tradycyjnym rzemiosłem i sztuką ludową. Podstawową zasadą podczas warsztatów jest relacja mistrz-uczeń. Relacja ta, ze względu na swoją wyjątkowość i bezpośredniość przekazu, jest skutecznym narzędziem wspomagania procesu przekazu tradycji.

Program warsztatów

Podstawy stolarki | Prowadzenie: Arkadiusz i Joanna Zych
Stolarstwo jest zawodem dość młodym, a jego powstanie ma ścisły związek z udoskonaleniem narzędzi do obróbki drewna. Zapotrzebowanie na wyroby drewniane zarówno w miastach, jak i na wsiach było ogromne. Wybudowany przez cieślę dom należało przecież zamknąć i wyposażyć. Potrzebne były więc okna i drzwi, a także meble: stoły, łóżka, ławy, skrzynie, półki, kredensy itp. Wyrób mebli wymagał nie tylko umiejętności, ale także szerokiej wiedzy dotyczącej obróbki i konserwacji drewna. W czasie Letniej Szkoły Tradycji swoją pasją do drewna podzielą się Arkadiusz i Joanna Zych. Stosując tradycyjne techniki stolarskie (bez użycia gwoździ i kleju), uczestniczki i uczestnicy wykonają z drewna modrzewiowego lub sosnowego wiszącą półkę i drewniany zydel.

 Snycerka podlaska | Prowadzenie: Jerzy Ostapczuk
Snycerskie zdobienia architektoniczne wymagały od rzemieślników umiejętności i precyzyjności oraz odpowiednich narzędzi. Misternie wykończone narożniki, patrzące na siebie ptaki w nadokiennikach czy dekoracyjne zdobienia elewacji i szczytów to elementy, które można jeszcze zobaczyć na przedwojennych, drewnianych chałupach. Te unikatowe ornamenty dość licznie zachowały się na podlaskich wsiach, a nawiązują do zdobnictwa stosowanego w rosyjskim budownictwie ludowym. Aby poznać ciekawostki związane z tą dziedziną rzemiosła, warto wziąć udział w warsztatach, które poprowadzi Jerzy Ostapczuk. Oprócz teorii o doborze materiału i sposobach konserwacji drewna uczestnicy i uczestniczki poznają narzędzia snycerskie oraz zobaczą, jakie wzory można wykonać przy ich pomocy. Druga część to już czysta praktyka. Początkujący snycerze wytną od wzornika tradycyjną ozdobę nadokienną charakterystyczną dla północnego Podlasia. Nikt nie wyjedzie z zajęć z pustymi rękami.

Naczynia drewniane | Prowadzenie: Jerzy Tarasiewicz
Zaawansowanym typem obróbki drewna jest toczenie. Proces ten wymaga bardzo dużej precyzji oraz skupienia rzemieślnika. Toczenie drewna odbywa się poprzez wprawienie w ruch obrotowy danego przedmiotu, a następnie skrawanie jego powierzchni w taki sposób, aby uzyskał on kształt bryły obrotowej. Jest to jednak jeden z późniejszych etapów obróbki, ponieważ wcześniej należy przygotować materiał, a po jego zakończeniu efekt pracy odpowiednio zabezpieczyć przed negatywnym wpływem temperatury, wilgoci oraz czynników mechanicznych. Wykonuje się to poprzez polerowanie, gotowanie i impregnowanie np. olejem duńskim. Niezbędnym narzędziem tego procesu jest tokarka do drewna. Uczestnicy i uczestniczki warsztatów wykonają drewniany kubek z uchem, moździerz (stępkę), świecznik, a także dłubaną nieckę z drzewa osikowego. Efekty swojej pracy będą mogli udekorować według własnej koncepcji.

Drzeworyt ludowy | Prowadzenie: Józef Lewkowicz
Drzeworyt to najstarsza technika graficzna polegająca na wykonaniu matrycy w desce lub klocku drewnianym. Jest to długotrwały i wymagający nie lada precyzji proces, podczas którego należy najpierw wykonać rysunek, następnie wyciąć albo wydłubać tło (stworzyć tzw. jasny i ciemny drzeworyt). Zwieńczeniem pracy jest odbijanie wykonanego wizerunku na kartonie. Podczas zajęć początkujący adepci i adeptki tej sztuki zdobędą niezbędną wiedzę na temat drzeworytu, w tym drzeworytu płazowskiego i jego ciekawej historii. Pod ścisłą kontrolą artysty sami wykonają drzeworyt według własnego pomysłu. W ruch pójdą dłuta, dłutka i noże. Gotowe prace będą malowane farbami drukarskimi i odbijane na papierze.

Zabawki drewniane | Prowadzenie: Tadeusz Leśniak
Drewno jest także surowcem, z którego wykonywano większość ludowych zabawek. Nie stanowiło jednak osobnej gałęzi rzemiosła, lecz w większości było produkcją uboczną przemysłu drzewnego. Wyrabiano je najczęściej zimą, kiedy ubywało zajęć na wolnym powietrzu. Dawniej zabawki ludowe kupowano na odpustach i jarmarkach odbywających się w okolicy. Najpowszechniejsze były konie występujące w różnych wersjach: jako figurki stojące, na kółkach, z bryczką i te najbardziej popularne – na biegunach. Wykonywano także figurki zwierząt (baranki, kozy, krowy, świnki) oraz różne gatunki ptaków (dudki, bociany, jaskółki i in.). Były też specjalne zabawki dedykowane chłopcom – taczki, wozy drabiniaste, pukawki. Dziewczynki dostawały wózki dla lalek, kołyski i miniaturki mebli. Najmłodsi najchętniej bawili się terkotkami, klepokami i karuzelami, czyli popularnymi zabawkami na patyku. Podczas warsztatów pod okiem Tadeusza Leśniaka będzie można wykonać modele drewnianych ptaszków, konika na kółkach i bryczki, czyli zabawki charakterystyczne dla żywieckiego ośrodka zabawkarskiego. W ruch pójdą dłuta, noże, wiertarki i szlifierki. Ostatni etap prac to malowanie wykonanych zabawek.

Jak się zapisać?

1. Zapisy trwają od 19.07.2023 od godziny 11.00 do 25.07.2023 r. do godziny 24.00 poprzez formularz online dostępny na stronie retradycja.eu. Warsztaty są bezpłatne i skierowane do osób pełnoletnich. O dostaniu się na warsztaty decydują odpowiedzi na zawarte w formularzu pytania, dlatego warto poświęcić czas na jego wypełnienie.
2. Letnia Szkoła Tradycji odbywa się w dniach 17–20 sierpnia 2023 r.
3. Obowiązuje kaucja zwrotna w wysokości 200 zł – szczegóły w Regulaminie.
4. Należy wybrać temat, któremu poświęci się 4 dni warsztatów. Trzeba pamiętać, że uczestnicy zobowiązują się do uczestniczenia w warsztatach przez wszystkie 4 kolejne dni.
5. Plan zajęć dla wszystkich grup:
17 i 18 sierpnia (czwartek i piątek) – godz. 16.00–20.00
19 i 20 sierpnia (sobota i niedziela) – godz. 9.00–13.00

biogramy

Arkadiusz i Joanna Zych mieszkają w Kozłówce na Lubelszczyźnie. Pasją Arkadiusza (którą dzieli z żoną Joanną) jest praca w drewnie, które uważa za najbardziej naturalny budulec. Drewnem otaczał się od zawsze, z dzieciństwa bardzo dobrze pamięta proste, strugane zabawki. Dziś prowadzi własny warsztat stolarski i lubi eksperymentować. Z różnych gatunków drzew (gruszy, śliwy, orzecha włoskiego) wykonuje meble na zamówienie. Potrafi też odnowić i naprawić stare meble oraz drewniane sprzęty domowe. Zajmuje się także budową perkusyjnych instrumentów drewnianych. Najwięcej radości sprawia mu jednak ciesielstwo, które w powszechnej świadomości zaliczane jest już do tzw. ginących zawodów. Rzemiosła tego uczył się od Eugeniusza Antoniaka, cieśli pochodzącego z okolic Starościna. To z nim pan Arkadiusz wybudował kilkanaście drewnianych chałup i poznał tajniki tego zawodu. Obecnie sam buduje swój dom… oczywiście z drewna.

Jerzy Ostapczuk pracuje w Dziale Konserwacji Zabytków w Muzeum Podlaskim w Białymstoku. Zajmuje się konserwacją zabytków architektonicznych, mebli, a także konserwacją i rekonstrukcją obiektów etnograficznych. Wspólnie z Anną Dąbrowską opracował album pt. „Meble stylowe ze zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku”. Brał udział w badaniach terenowych organizowanych przez Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia, był także współtwórcą podlaskiego szlaku „Kraina otwartych okiennic”, który obejmuje trzy wsie położone w dolinie rzeki Narwi, wyróżniające się bogatą architektoniczną dekoracją snycerską. Swoją wiedzą na temat pracy z drewnem chętnie dzieli się podczas warsztatów i pokazów.

Jerzy Tarasiewicz pochodzi z Hajnówki (woj. podlaskie). Od ponad czterdziestu lat kontynuuje rodzinne tradycje toczenia w drewnie. Umiejętności te przejął od ojca. Zwykły klocek drewna potrafi zamienić w dekoracyjne lub użytkowe naczynie. W jego pracowni powstają wyroby toczone z różnych gatunków drzew, głównie brzozy. Są to m.in.: kufle, kubki, cukiernice, solniczki, dzbanki, kopańki, chochle, łyżki, stępki, moździerze, lichtarzyki i inne. Gotowe formy dekoruje drobnymi elementami rzeźbiarskimi, czasem zostawia fragmenty kory, podkreślając tym samym naturalność materiału. W pracy pomaga mu żona Anna. Twórca chętnie uczestniczy w kiermaszach i jarmarkach. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Józef Lewkowicz to pasjonat ludowych tradycji, twórca samorodny, utalentowany artysta rzeźbiarz i społecznik, popularyzator sztuki ludowej, jeden z najaktywniejszych członków Stowarzyszenia Twórców Sztuki Ziemi Lubaczowskiej. Mieszka w Nowym Siole niedaleko Cieszanowa. Zajmuje się rzeźbą w drewnie i w kamieniu, ale potrafi także wykonać m.in. ludowe zabawki, pisanki, palmy czy pająki. W 2019 roku artysta podjął próbę reaktywacji i kontynuacji tradycji drzeworytu płazowskiego i kamieniarstwa bruśnieńskiego. W ramach stypendium przyznanego mu w 2020 przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zainteresował społeczność historią lokalnej rzeźby i rytownictwa, odtworzył drzeworyty płazowskie (św. Antoniego z Radecznicy, św. Kazimierza Królewicza, św. Mikołaja cudotwórcę, Kołtrynę oraz Chrzest Jezusa w Jordanie) i wybrane, zniszczone rzeźby z kamienia (dwie postacie Aniołów, Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus na ręce i Krzyż bruśnieński z „Maryjkami”). Pan Józef tworzy również autorskie drzeworyty o różnej tematyce.

Tadeusz Leśniak jest przedstawicielem trzeciego pokolenia zabawkarzy stryszawskich. Od lat kontynuuje tradycje rodzinne, wykonując przede wszystkim ptaki – „rajskie ptaszki” i ich kompozycje na gałązkach lub w gniazdkach, a także koniki, klepoki, wózki, bryczki, taczki i in. Obróbki drewna nauczył się od swoich rodziców Emilii i Edwarda Leśniaków. Artysta dba o dziedzictwo kulturowe regionu. Jest instruktorem w Beskidzkim Centrum Zabawki  Drewnianej Gminnego Ośrodka Kultury w Stryszawie. Swoje umiejętności przekazuje uczniom i dorosłym podczas organizowanych warsztatów twórczych. Czynnie uczestniczy w imprezach folklorystycznych, m.in. podczas Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Żywcu, Targów Sztuki Ludowej w Kazimierzu, Bukowinie Tatrzańskiej i w Lublinie. Swoje prace prezentował na wielu wystawach w kraju i za granicą. Od 1994 roku jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.